Η Ζωοδόχος Πηγή ή η Θεοτόκος των Πηγών εορτάζει 5 μέρες μετά το Άγιο Πάσχα.
Ο Ναός και το αγίασμα της Ζωοδόχου Πηγής ευρίσκονται στην Κωνσταντινούπολη στο σημερινό Σηλυβρί – Καπί.
Το θαύμα της ευρέσεως του ύδατος τούτου έγινε εις τον αυτοκράτορα Λέοντα Σοφόν ή Μακέλλην. Αυτός προτού καταταγεί στο στρατό ήταν χειρώναξ. Κάποια ημέρα, που είχε βγει περίπατο στην ανωτέρω τοποθεσία, βρήκε ένα τυφλό.
Ήταν καλοκαίρι έκανε ζέστη και ο τυφλός κινδύνευε να πεθάνει από τη δίψα. Ο Λέων ήταν πονόψυχος, πήρε τον τυφλό από το χέρι και τον οδηγούσε. Όταν έφθασαν κοντά σε ένα τέλμα ο τυφλός είχε αποκάμει και παρακαλούσε τον Λέοντα να του βρει μέρος σκιερό να αναπαυθεί και νερό να πιει.
Εκεί που βάδιζε ο Λέων, άκουσε ξαφνικά από υψηλά μια μυστηριώδη φωνή που του έλεγε:
– Μη κοπιάζεις περιπλανώμενος, το νερό είναι εδώ πλησίον.
Ο Λέων εξεπλάγη εις το άκουσμα της φωνής, αλλά δεν μπορούσε να βρει την πηγή του νερού.
Οπότε ακούει πάλιν την φωνή:
– Έμπα μέσα στο δάσος, θα βρεις ένα τέλμα και πάρε από το θολό νερό. Δώσε στον τυφλό να πιει και με την Λάσπη του τέλματος, άλειψε του τα μάτια. Συ δε μια ημέρα θα αναδειχθείς Βασιλεύς. Ποια όμως είμαι εγώ, που εξέλεξα τούτον το τόπο για ανάπαυση μου, θα το μάθεις σε λίγο.
Εγώ θα σε βοηθήσω να μου κτίσης εδώ Ναόν. Όσοι θα έρχονται, με ευλάβεια και με Πίστη να με παρακαλούν, θα θεραπεύονται από τις αρρώστιες που φαίνονται στους γιατρούς αθεράπευτες.
Πράγματι, ο Λέων πήρε νερό, πήγε στον τυφλό, του άλειψε τα μάτια με την λάσπη και ω του θαύματος, ο τυφλός ανέβλεψε. Αυτό μαθεύτηκε παντού.
Όταν έγινε ο Λέων αυτοκράτωρ, έκτισε εκεί Ναόν της Ζωοδόχου Πηγής. Τον Ναόν αυτόν, τον φρόντισε και μεγάλωσε ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός, αυτός που έκτισε και την Αγίαν Σοφίαν. Ο Ιουστινιανός έπασχε από δυσουρία. Ήταν αθεράπευτη η νόσος του κατά τους γιατρούς του καιρού εκείνου. Γιατρεύτηκε με το θαυματουργό νερό της Ζωοδόχου Πηγής.
Πολλοί είναι εκείνοι που θεραπεύθηκαν θαυματουργικά στη Ζωοδόχο Πηγή.
Θεραπεύτηκε κάποια Γλυκερία ονόματι, συγγενής της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, συζύγου του Ιουστινιανού, ωσαύτως κάποια Ευδοκία, αδελφή του Αυτοκράτορος Μαυρικίου, επίσης η αυτοκράτειρα Ειρήνη.
Αυτή από ευγνωμοσύνη έβαλε και ξαναζωγράφησαν τις Εικόνες της Θεοτόκου και του Σωτήρος, τις οποίες είχαν καταστρέψει προηγουμένως οι Εικονομάχοι Βασιλείς. Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα προσέφερε χρυσά ιερά σκεύη, γιατί η Παναγία θεράπευσε εκεί την κόρη της από «ατάκτους» πυρετούς.
Σήμερα στην αυλή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκονται οι τάφοι των Οικουμενικών Πατριαρχών. Το δε αγίασμα βρίσκεται στον υπόγειο Ναό και αποτελείται από μαρμαρόκτιστη πηγή, το νερό της οποίας θεωρείται αγιασμένο.
Απ’ εδώ διαδόθηκε ο τύπος της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο. Είναι αξιοσημείωτο ότι ψηφιδωτή παράσταση της εικόνας σώζεται στον εσωνάρθηκα της Μονής της Χώρας.
Σε ανάμνηση των εγκαινίων του Ναού από τον Αυτοκράτορα Λέοντα η Εκκλησία καθιέρωσε την κατ΄ έτος εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, την Παρασκευή της Διακαινησίμου Εβδομάδας.
Ο Ναός αυτός έμεινε γνωστός στην ιστορία ως το αγίασμα του «Μπαλουκλί». «Μπαλούκ» στα τουρκικά σημαίνει ψάρι και η παράδοση μας λέει πως εκεί δίπλα στο αγίασμα, στις 23 Μαΐου 1453 μ.Χ. ένας καλόγερος τηγάνιζε ψάρια, όταν κάποιος του έφερε την είδηση πως πήραν την Πόλη οι Τούρκοι.
Ο καλόγερος απάντησε πως μόνο αν τα ψάρια που τηγάνιζε έφευγαν απ΄ το τηγάνι και έπεφταν μέσα στο αγίασμα θα πίστευε ότι έγινε κάτι τέτοιο. Και πραγματικά τα ψάρια ζωντάνεψαν και έπεσαν μέσα στην πηγή του αγιάσματος.
Μέχρι σήμερα δε, μέσα στην δεξαμενή της Ζωοδόχου Πηγής διατηρούνται επτά ψάρια και μάλιστα σαν να είναι μισοτηγανισμένα απ΄ την μια πλευρά.
Ἀπολυτίκιον Ἦχος πλ. ἀ΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον
Η αναβλύζουσα Θειον ύδωρ αθάνατον, η προχέουσα ρείθρα ζωής αέναα· τοις προστρέχουσι πιστώς τη Ζωοδόχο σου Πηγή και ταύτα αρυoμένοι, βραβεύεις νυν τε παρθένε ρώσιν και θεραπείαν, και συμφορών απολύτρωσιν.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον Ήχος α΄.
Ο ναός σου Θεοτόκε ανεδείχθη παράδεισος, ως ποταμούς αειζώους αναβλύζων ιάματα ώ προσερχόμενοι πιστώς, ως Ζωοδόχου εκ Πηγής, ρώσιν αντλούμεν, και ζωήν την αιώνιον, πρεσβεύεις γαρ συ τω εκ σου τεχθέντι, Σωτήρι Χριστώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ΄. Τὴν ὡραιότητα
Τὸν ὑπερούσιον, ὄμβρον κυήσασα, πηγὴ ζωήρρυτος, Παρθένε πέφυκας, ἀναπηγάζουσα ἡμῖν, τὸ νέκταρ τὸ ἀθάνατον, ὕδωρ τὸ ἁλλόμενον, εἰς ζωὴν τὴν αἰώνιον, νάματα γλυκύρροα, ἐκ τῆς Κρήνης σου πάντοτε, ἐξ ὧν ἐπεντρυφῶντες βοῶμεν· Χαῖρε Πηγὴ ἡ ζωηφόρος.Η Ζωοδόχος Πηγή ή η Θεοτόκος των Πηγών εορτάζει 5 μέρες μετά το Άγιο Πάσχα.
Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ΄. Τῇ ὑπερμάχῳ
Ἐξ ἀκενώτου σου πηγῆς Θεοχαρίτωτε Ἐπιβραβεύεις μοι πηγάζουσα τὰ νάματα Ἀενάως τῆς σῆς χάριτος ὑπὲρ λόγον· Τὸν γὰρ Λόγον ὡς τεκοῦσα ὑπὲρ ἔννοιαν Ἱκετεύω σε δροσίζειν με σῇ χάριτι, Ἵνα κράζω σοι, Χαῖρε ὕδωρ σωτήριον.
Μεγαλυνάριον
Ύδωρ το ζωήρυτον της Πηγής, μάννα το προχέον, τον αθάνατον δροσισμόν το νέκταρ το Θείον την ξένην άμβροσίαν το μέλι το εκ πέτρας, πίστει τιμήσωμεν.
