Ο Θούριος του Ρήγα
Θούριος
(Ρήγας Φεραίος ή Βελεστινλής)
{απόσπασμα}
Ως πότε παλικάρια να ζούμεν στα στενά,
Mονάχοι σα λιοντάρια, σταις ράχαις στα βουνά;
Σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά,
Nα φεύγωμ’ απ’ τον Kόσμον, για την πικρή σκλαβιά.
Nα χάνωμεν αδέλφια, Πατρίδα, και Γονείς,
Tους φίλους, τα παιδιά μας, κι’ όλους τους συγγενείς.
Καλλιώ ‘ναι μιας ώρας ελεύθερη ζωή,
Παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά, και φυλακή.
Τι σ’ ωφελεί αν ζήσης, και είσαι στη σκλαβιά,
Στοχάσου πως σε ψένουν καθ’ ώραν στη φωτιά.
Βεζύρης, Δραγουμάνος, Aφέντης κι αν σταθής,
O Tύραννος αδίκως, σε κάμει να χαθής.
Δουλεύεις όλ’ ημέρα, σε ό,τι κι αν σοι πη,
Kι’ αυτός πασχίζει πάλιν, το αίμα σου να πιη.
Ο Σούτζος, κι’ ο Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής,
Γγίκας, και Μαυρογένης, καθρέπτης, είν’ να ιδής.
Ανδρείοι Kαπετάνοι, Παπάδες, λαϊκοί,
Σκοτώθηκαν κι’ Aγάδες, με άδικον σπαθί.
Kι αμέτρητ’ άλλοι τόσοι, και Τούρκοι, και Ρωμιοί,
Zωήν, και πλούτον χάνουν, χωρίς καμμιά ‘φορμή.
Ελάτε μ’ έναν ζήλον, σε τούτον τον καιρόν,
Nα κάμωμεν τον όρκον, επάνω στον Σταυρόν.
Συμβούλους προκομμένους, με πατριωτισμόν,
Nα βάλλωμεν εις όλα, να δίδουν ορισμόν.
Oι νόμοι νάν’ ο πρώτος, και μόνος οδηγός,
Kαι της πατρίδος ένας, να γένη Aρχηγός.
Γιατί κ’ η αναρχία, ομοιάζει την σκλαβιά,
Nα ζούμε σα θηρία, είν’ πλιο σκληρή φωτιά.
Και τότε με τα χέρια, ψηλά στον Oυρανόν,
Aς πούμ’ απ’ την καρδιά μας, ετούτα στον Θεόν.
Ο «Θούριος του Ρήγα» είναι ένα από τα πιο εμβληματικά ποιήματα που έχουν γραφτεί για τον ξεσηκωμό των υπόδουλων έναντι του κατακτητή.
Η σημασία του έγκειται στο ότι ο Ρήγας καλεί σε επανάσταση όχι μόνον τους Έλληνες κατοίκους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και τους υπόλοιπους λαούς της Βαλκανικής Χερσονήσουν που βρίσκονται κάτω από τον τουρκικό ζυγό και υποφέρουν από τις εχθρικές του διαθέσεις.
Οι στίχοι του ποιήματος καταδεικνύουν με σκληρές αλλά απόλυτα ρεαλιστικές εικόνας τη κατάντια των ραγιάδων, που δεν ορίζουν πατρίδα, οικογένεια, προσωπική ζωή καθώς έχουν μεταβληθεί σε έρμαια των διαθέσεων και της βούλησης του σουλτάνου που δεν ικανοποιείται με τίποτα και συνεχώς απαιτεί αιματηρότερες θυσίες από τους κατακτημένους. Όσοι δεν αντέχουν τη σκλαβιά, οι κλέφτες και οι αρματολοί, αναγκάζονται να καταφύγουν στα βουνά κυνηγημένοι από τους Τούρκους.
Το συγκλονιστικό που όμως απηχεί την πραγματικότητα της εποχής, όπως δηλώνει κι ο ποιητής, είναι ότι κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες διαβίωσης καλύτερος είναι ο θάνατος «Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή.» Οι υπόδουλοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εάν θέλουν να αλλάξουν τη θλιβερή πραγματικότητά τους δεν έχουν τίποτα άλλο να κάνουν παρά να επαναστατήσουν οραματιζόμενοι την απόκτηση της πολυπόθητης ελευθερίας.
Ο «Θούριος» αποτέλεσε πατριωτικό ύμνο που ξεσήκωσε τους Έλληνες, ενώνοντάς τους σε ένα κοινό σκοπό, εμψυχώνοντάς τους να μην δειλιάσουν ούτε λεπτό να διεκδικήσουν την αυτονομία και την αυτοδιάθεσή τους. Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό το γεγονός ότι ο Ρήγας Φεραίος επέλεξε να γράψει το επαναστατικό του μανιφέστο στη λαϊκή γλώσσα για να μπορέσουν να το διαβάσουν και να το αποστηθίσουν και τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα που εν πολλοίς αποτέλεσαν τη βάση του Ελληνικού επαναστατικού αγώνα. Το πομπώδες, απλό και άκρως ορμητικό ύφος του κειμένου διεγείρει την επαναστατικότητα ακόμη και των απλών αναγνωστών που το διαβάζουν σήμερα και βλέπουν τα γεγονότα από απόσταση χρόνου.
Το φλογερό όραμα του Ρήγα μάς δείχνει το δρόμο που θα πρέπει να επιλέξουμε όταν η ελευθερία και η βούλησή μας υποχωρούν κάτω από τον κατακτητή.
