Δευτέρα, μετά την Πεντηκοστή σήμερα, και είναι η εορτή του Αγίου Πνεύματος. Το Άγιο Πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, το οποίο εκπορεύεται εκ του Πατρός. Είναι ομοούσιο με τα πρόσωπα του Πατρός και του Υιού και κατά το Σύμβολο της Πίστεως «συνπροσκυνείται και συνδοξάζεται» με τον Πατέρα και με τον Υιό, ίσο κατά τη λατρεία και την τιμή. Ποια είναι τα χαρίσματα και οι καρποί του Αγίου πνεύματος;
(Ησ-11,2) «Καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν Πνεῦμα Κυρίου· Πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως· Πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχῦος· Πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας· καὶ ἐμπλήσει αὐτὸν Πνεῦμα φόβου Θεοῦ».
1ον χάρισμα εἶναι ἡ σοφία· δηλ. ἡ ἄνωθεν σοφία, διὰ τὴν ὁποίαν λέγει ὁ Ἀπόστολος «ἡ ἄνωθεν σοφία πρώτον μὲν ἁγνὴ ἔστιν, ἔπειτα εἰρηνική, ἐπιεικής, εὐπειθής, μεστὴ ἐλέους καὶ καρπῶν ἀγαθῶν· ἀδιάκριτος καὶ ἀνυπόκριτος» (Ἰακ-3,17). Εἰς τὴν σοφίαν τούτην ἐναντιοῦται ἡ σαρκικὴ σοφία, κατὰ τὸν Ἀπόστολον τὸν λέγοντα «ὅτι ἐν ἁπλότητι καὶ εἰλικρίνεια Θεοῦ, οὐκ ἐν σοφίᾳ σαρκική, ἀλλ’ ἐν χάριτι Θεοῦ, ἀνεστράφημεν ἐν τῷ κόσμῳ»
2ον εἶναι τὸ χάρισμα τῆς συνέσεως ἢ κατανοήσεως τῶν ἀπορρήτων & τῆς θείας θελήσεως περί τῆς ὁποίας ἡ Γραφὴ διδάσκει λέγουσα «καὶ πᾷς σοφὸς τὴ διανοία, ὢ ἐδόθη σοφία καὶ ἐπιστήμη ἐν αὐτοῖς, σινιέναι ποιεῖν πάντα τὰ ἔργα τὰ καλὰ τὰ ἅγια καθήκοντα· κατὰ πάντα ὅσα συνέταξε Κύριος» (Ἐξ-36,1). Καὶ εἰς τοὺς περὶ τὸν Δανιὴλ (Κέφ-1,17) «καὶ ἔδωκεν αὐτοῖς ὁ Θεὸς σύνεσιν καὶ φρόνησιν, ἐν πάσῃ γραμματικὴ καὶ σοφία· καὶ Δανιὴλ συνῆκεν ἐν πάσῃ ὀράσει καὶ ἐνυπνίοις».
3ον χάρισμα εἶναι ἡ βουλὴ, ἡ ὁποία συντρέχει πρὸς τὴν θεία δόξαν καὶ πρὸς τὴν σωτηρίαν τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς καὶ εἶναι συμφωνισμένη μὲ τὴν δικαιοσύνην, διὰ τὴν ὁποίαν ἡ Γραφὴ λέει «οὐ γὰρ ὑπεστειλάμην τοῦ μὴ ἀναγγείλαι ὑμὶν πᾶσαν τὴν βουλὴν τοῦ Θεοῦ» (Πράξ-20,27). Εἰς αὐτὴν εἶναι ἐνάντια ἡ βουλὴ τῶν ἀσεβῶν διὰ τὴν ὁποίαν λέει ὁ ψαλμῳδὸς (Ψάλ-1,1) «μακάριος ἀνήρ, ὃς οὐκ ἐπορεύθη ἐν βουλῇ ἀσεβῶν».
4ον χάρισμα εἶναι ἡ ἰσχὺς, διατί φυλάττοντες πᾶσαν σταθερότητα καὶ ἀνδρείαν εἰς τὴν πίστιν, πρέπει νὰ ἀντιστέκωμεν εἰς ὅλους τους πειρασμοὺς· περὶ ταύτης ἡ Γραφὴ λέγει «γρηγορῆτε, στήκετε ἐν τῆ πίστει, ἀνδρίζεσθε, κραταιοῦσθε» (Α Κορ-16,13) καὶ ἀλλαχοῦ «στῆτε οὒν περιζωσάμενοι τὴν ὀσφὺν ὑμῶν ἐν ἀληθεῖᾳ καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν θώρακα τῆς δικαιοσύνης· καὶ ὑποδησάμενοι τοὺς πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ Εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης· ἐπὶ πάσιν ἀναλαβόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, ἐν ὢ δυνήσασθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὰ πεπυρωμένα σβέσαι· καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου δέξασθε, καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ Πνεύματος, ὃ ἔστι ρῆμα Θεοῦ» (Εφ-6,14).
Ποια είναι τα χαρίσματα και οι καρποί του Αγίου πνεύματος;
5ον χάρισμα εἶναι ἡ γνῶσις, τὴν ὁποίαν ὁ ἱερὸς ψάλτης ἑρμηνεύει, λέγων «ὁ παιδεύων ἔθνη, οὐχὶ ἐλέγξει; ὁ διδάσκων ἄνθρωπον γνῶσιν» καὶ ὁ Ἱερεμίας (Κεφ-3,15) λέει «καὶ δώσω ὑμὶν ποιμένας κατὰ τὴν καρδίαν μου καὶ ποιμανούσιν ὑμᾶς, ποιμαίνοντες μετ’ ἐπιστήμης» δήλ. γνώσεως. Τούτη ἡ γνῶσις καὶ ἐπιστήμη πρέπει νὰ ἁπλώνεται εἰς τὸ νὰ γνωρίζει τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ νόμου του· εἰς αὐτὴν ἐναντιώνεται ἡ ἄγνοια τοῦ νόμου καὶ τῆς θελήσεως τοῦ Θεοῦ.
6ον χάρισμα εἶναι ἡ εὐσέβεια· ἡ ὁποία μὲ τὴν ὀρθὴν πίστιν θεμελιώνεται εἰς τὴν ἐκτενῆ προσευχὴν καὶ εἰς τὰ ἀγαθὰ ἔργα· διὰ τὴν ὁποίαν λέει ὁ Ἀπόστολος «ἡ δὲ εὐσέβεια πρὸς πάντα ὠφέλιμος ἐστιν, ἐπαγγελίαν ἔχουσα ζωῆς, τῆς νῦν καὶ τῆς μελλούσης» (Α Τιμ-4,8). Καὶ βέβαια εὐσεβεῖς λέγονται ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι κάνοντες συνεχεῖς προσευχὲς πρὸς τὸν Θεόν, φεύγουσιν ὅλες τὶς ἀσέβειες καὶ ἁμαρτίες.
7ον χάρισμα εἶναι ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος πρέπει νὰ εἶναι ὅπως ἐκεῖνος ὅπου ἔχουν τὰ παιδιὰ πρὸς τοὺς πατέρες τους, καὶ ὄχι ὅπως ἐκεῖνος, ὅπου ἔχουν οἱ δοῦλοι πρὸς τοὺς δεσπότές τους· καὶ περὶ τοῦ πρώτου λέει ὁ ψαλμῳδὸς «φοβηθῆτε τὸν Κύριον πάντες οἱ ἅγιοι αὐτοῦ· ὅτι οὐ ἐστιν ὑστέρημα τοῖς φοβουμένοις αὐτόν» (Ψαλ-34,10). Περὶ δὲ τοῦ δευτέρου λέγει ὁ Ἀπόστολος «φόβος οὐκ ἔστιν ἐν τὴ ἀγάπη· ἀλλ’ ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλει τὸν φόβον· ὅτι ὁ φόβος κόλασιν ἔχει· ὁ δὲ φοβούμενος, οὐ τετελείωται ἐν τῇ ἀγάπη» (Α Ιωαν-4,18). [Βλέπε περισσότερα εἰς τὴν Ὀρθόδοξον Ὀμολογία σελ. 76-80]
Η προσευχή του Αγίου Πνεύματος
Διαβάζουμε στο κατά Ιωάννην, κεφ. 14: «ὁ δὲ παράκλητος, τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον ὃ πέμψει ὁ πατὴρ ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐκεῖνος ὑμᾶς διδάξει πάντα καὶ ὑπομνήσει ὑμᾶς πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν».
Το Άγιο Πνεύμα λοιπόν, σταλμένο από τον Πατέρα, θα διδάσκει και θα θυμίζει στους Αποστόλους και σε όλους τους Χριστιανούς όλα όσα τους είχε μάθει ο Χριστός όσο ήταν στη γη. Στο κατά Μάρκον, κεφ. 16: «Στο όνομά Μου θα βγάζουν από τους ανθρώπους δαιμόνια, θα μιλούν ξένες γλώσσες. Θα σηκώνουν φαρμακερά φίδια, θα πίνουν δηλητήρια και δε θα τους βλάπτουν. Θα βάζουν τα χέρια τους πάνω σε αρρώστους και θα τους θεραπεύουν».
O Απόστολος Παύλος στην Α προς Κορινθίους κεφ. 12 γράφει :«Διαιρέσεις δε χαρισμάτων εισί, το δε αυτό Πνεύμα· και διαιρέσεις διακονιών εισι, και ο αυτός Κύριος· και διαιρέσεις ενεργημάτων εισίν, ο δε αυτός εστί Θεός, ο ενεργών τα πάντα εν πάσιν. Εκάστω δε δίδοται η φανέρωσις του Πνεύματος προς το συμφέρον».
Υπάρχουν δηλαδή πολλά χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, πολλές διακονίες για τα μέλη της Εκκλησίας, πολλές διανομές δυνάμεων, αλλά ένας είναι ο Θεός και δίνεται στον καθένα μας κάποιο χάρισμα, που φανερώνει την ενέργεια του Πνεύματος, για να εξυπηρετηθεί το συμφέρον όλων των μελών τις Εκκλησίας.
Παρακάτω στο κεφ. 13 «Νυνί δε μένει πίστις, έλπίς, αγάπη, τα τρία ταύτα· μείζων δε τούτων η αγάπη». Στη παρούσα ζωή υπάρχει η πίστη, η ελπίδα και η αγάπη. Από αυτά τα τρία δώρα του Αγίου Πνεύματος το πιο σημαντικό είναι η αγάπη.
Ο αείμνηστος επίσκοπος Φλωρίνης Αυγουστίνος Καντιώτης, θυμίζει την προς Γαλάτας επιστολή Παύλου, κεφ 5, όπου μιλάει ο Απόστολος για εννέα καρπούς του Αγίου Πνεύματος: Πρώτος καρπός είναι μια λέξης γλυκύτατη, πού πάει να εξαφανιστεί από τη γη, λέξης πού εκφράζει την ουσία του χριστιανισμού. Είναι ή αγάπη. Αγάπη όχι στα λόγια αλλά στην πράξη. Πρότυπο αγάπης είναι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ή εσταυρωμένη Αγάπη, αγάπη πού φτάνει μέχρι θυσίας σταυρικής.
Δεύτερος καρπός του αγίου Πνεύματος, λέει ό απόστολος Παύλος, είναι ή χαρά. Πράγματι, όπου υπάρχει αγάπη ακολουθεί ή χαρά. Ή μοχθηρά ψυχή κάνει και το πρόσωπο σκυθρωπό καί το βλέμμα ν’ αποπνέει θλίψη.
Μετά τη χαρά, ως φυσικό αποτέλεσμα, έρχεται ή ειρήνη. Όποιος ζή με το Θεό, αυτός ειρηνεύει με τον ουράνιο Πατέρα, ειρηνεύει με τον πλησίον, ειρηνεύει προ παντός με τη συνείδηση του, δεν αισθάνεται τύψεις. Πρώτη λοιπόν Τριάς, αγία τριάς των καρπών αυτών, είναι «αγάπη, χαρά, ειρήνη».
Δευτέρα τριάς μακροθυμία, χρηστότης, αγαθοσύνη.
Τι σημαίνει μακροθυμία, Όταν κάποιος σου κάνη κακό, να μην εφαρμόσεις το εβραϊκό δίκαιο όφθαλμόν αντί οφθαλμού, οδόντα αντί οδόντος (Εξ. 21,24), αλλά να ανέχεσαι και να ελπίζεις, ότι κι ό μεγαλύτερος κακούργος μπορεί να μεταβληθεί σε αγαθό άνθρωπο.
Ό άλλος καρπός είναι ή χρηστότης, δηλαδή ή πλατειά καρδιά, σαν τον ουρανό, πού αγκαλιάζει όλο τον κόσμο ανεξαιρέτως.
Ό τρίτος καρπός της δευτέρας τριάδος είναι ή αγαθοσύνη, δηλαδή το καλό όχι μόνο θεωρητικώς αλλά και πρακτικώς, όχι μόνο δυνάμει αλλά και ενεργεία στη ζωή μας.
Και τέλος ή τρίτη τριάδα των καρπών. Πίστις. Πίστις όχι με τη συνηθισμένη έννοια αλλά με την πρώτη σημασία. Άνθρωπος πίστεως είναι ό άξιος εμπιστοσύνης, ό αξιόπιστος. Αυτός λέει «το ναι ναι» και «το ου ου» (Ματθ.5,37 κ.ά.), το φως φως και το σκότος σκότος (πρλ. Ήσ. 5,20), την ήμερα ήμερα και τη νύχτα. Αυτός είναι σταθερός και ειλικρινής.
Ωραίος καρπός ακόμα είναι ή πραότης, πού έχει σχέση με την ταπείνωση το ήρεμο και ησύχιο πρόσωπο, πού μοιάζει με γαλήνια θάλασσα.
Και τελευταίος καρπός είναι ή εγκράτεια, πού την ύμνησαν οι πατέρες της Εκκλησίας, αλλά και αρχαίοι προγονοί μας πού έλεγαν Ή πιο μεγάλη νίκη δεν είναι αυτή πού κατήγαγε ό μέγας Αλέξανδρος είναι να νικήσουμε τον εαυτό μας, τις κακίες και τα πάθη μας.
Η ομιλία του Πέτρου και η ίδρυση της πρώτης Εκκλησίας.
Οι Απόστολοι βγήκαν από το υπερώο και άρχισαν να κηρύττουν στους Ιουδαίους και στους προσήλυτους (πρώην ειδωλολάτρες που είχαν ασπαστεί τον Ιουδαϊσμό) που βρίσκονταν στα Ιεροσόλυμα, μιλώντας στον καθένα στη γλώσσα του. Πώς ήταν δυνατόν να το κάνουν αυτό, να ξέρουν τόσες γλώσσες και να μιλούν με τόση σοφία αυτοί οι ψαράδες; Άλλοι από τους παρευρισκόμενους έμειναν εκστατικοί και θαύμαζαν, άλλοι -κακοπροαίρετοι- τους κορόιδευαν και έλεγαν ότι οι Απόστολοι είναι μεθυσμένοι. Τότε πήρε το λόγο ο Απόστολος Πέτρος. Καταρχήν τους είπε ότι δεν είναι δυνατόν να έχουν μεθύσει επειδή είναι μόλις 10 το πρωί, και τους εξήγησε ότι αυτό είναι η εκπλήρωση της προφητείας του Ιωήλ. Είχε πει ο προφήτης Ιωήλ ότι στην τελευταία χρονική περίοδο, την εποχή που θα αρχίσει όταν έρθει ο Μεσσίας στη γη, θα εκχύσει ο Θεός τα χαρίσματα του Πνεύματός του και θα τα διαμοιράσει σε όλους τους ανθρώπους, και θα προφητεύουν οι υιοί και οι θυγατέρες τους.
Ο Απόστολος Πέτρος συνέχισε μιλώντας για τη ζωή και το κήρυγμα του Χριστού, για τη Σταύρωσή Του και για την Ανάσταση. Ολοκλήρωσε την ομιλία του καλώντας τους όλους να βαπτιστούν για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους και να πάρουν τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. 3000 άνθρωποι βαπτίστηκαν εκείνη την ημέρα, κι έτσι ιδρύθηκε η Εκκλησία. Όπως είχε υποσχεθεί ο Χριστός στους Αποστόλους, από τότε το Άγιο Πνεύμα είναι δίπλα στην Εκκλησία, δίπλα στους πιστούς, καθοδηγεί την Εκκλησία και βοηθάει τους ανθρώπους να γνωρίσουν τον Θεό και να μπορέσουν να αγωνιστούν για τη Σωτηρία της ψυχής τους. Παύει ο θάνατος και η αμαρτία (ο πνευματικός θάνατος) να δεσμεύουν, να σκλαβώνουν τον άνθρωπο.
Ο άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ το εξηγεί με τα παρακάτω λόγια: αυτή η ίδια η χάρη που χορηγείται από το πυρ του Αγίου Πνεύματος μας δίνεται μέσα στο μυστήριο του Βαπτίσματος. Επισφραγίζεται δια του μυστηρίου του ελαίου που δίδεται με το άγιο χρίσμα στα μέλη του σώματος μας και κατά το οποίο ο ιερεύς επαναλαμβάνει: «Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου».
Και σε άλλο σημείο: Για να ολοκλήρωση το έργον της Λυτρώσεως, ο Κύριος μας μετά την Ανάσταση του, «ενεφύσησε» στους Αποστόλους και τους ξανάδωσε την ίδια πνοή ζωής, που ο Αδάμ είχε χάσει – την Χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Η Εκκλησία μας εορτάζει την Κυριακή της Πεντηκοστής 50 ημέρες μετά την Ανάσταση δηλαδή την έβδομη Κυριακή μετά το Πάσχα. Η Δευτέρα που ακολουθεί είναι η εορτή του Αγίου Πνεύματος.
