28 Οκτωβρίου 1940. Ημέρα μνήμης και εθνικής υπερηφάνειας. Η Επέτειος του «Όχι» θυμίζει την άρνηση των Ελλήνων στις ιταλικές αξιώσεις. Είναι η ημέρα της επίδοσης του ιταλικού τελεσιγράφου και της άρνησης του Ιωάννη Μεταξά, με αποτέλεσμα την «είσοδο» της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου.28η Οκτωβρίου 1940: Μια ημέρα μνήμης και εθνικής υπερηφάνειας
Το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940 βρίσκει την Αθήνα να ξυπνά με τις σειρήνες της αντιαεροπορικής άμυνας και όλους τους Έλληνες να ζητωκραυγάζουν το ηχηρό «Όχι» του Ι. Μεταξά στη φασιστική Ιταλία.
Η απόφαση για την επίθεση κατά της Ελλάδας ελήφθη στις 15 Οκτωβρίου 1940 από το Ιταλικό Πολεμικό Συμβούλιο, παρουσία του Μουσολίνι και παρά τις αντιρρήσεις πολλών από τους παρισταμένους για την προχειρότητα με την οποία αντιμετωπιζόταν η επιχείρηση. Ο «Ντούτσε» ήθελε μία νίκη για να μπει στο μάτι του Χίτλερ, που είχε εκφράσει τις επιφυλάξεις για μία επίθεση κατά της Ελλάδας. Πίστευε ότι η χώρα μας ήταν ο εύκολος στόχος. «Το μόνο μας εμπόδιο είναι οι λασπωμένοι δρόμοι» τον είχαν διαβεβαιώσει οι επιτελείς του. Ως ημέρα της επίθεσης ορίσθηκε η 26η Οκτωβρίου, αλλά ο Μουσολίνι τη μετέθεσε για τις 28 Οκτωβρίου, προκειμένου να συμπέσει με τη 18η επέτειο της Πορείας προς τη Ρώμη, που έφερε τους
Στην Αθήνα έφθαναν σωρηδόν οι πληροφορίες για επικείμενη ιταλική επίθεση. Στο Υπουργικό Συμβούλιο της 25ης Οκτωβρίου ο Μεταξάς ενημέρωσε τους υπουργούς του για την κατάσταση και τους διαβεβαίωσε ότι η στρατιωτική προπαρασκευή της χώρας είχε προχωρήσει ικανοποιητικά. Η αλήθεια ήταν ότι η χώρα μας ήταν σχεδόν ανοχύρωτη προς την πλευρά της Αλβανίας και με ελλιπείς στρατιωτικές δυνάμεις, καθώς το βάρος είχε δοθεί στα σύνορα με τη Βουλγαρία.
Στις 28 Οκτωβρίου η πανάρχαια μνήμη των αγώνων του Έθνους ξύπνησε ξανά
Η ζωή, εν τω μεταξύ, στην πρωτεύουσα κυλούσε στους δικούς της ρυθμούς. Το κοσμικό και πολιτιστικό γεγονός των ημερών ήταν η πρεμιέρα της όπερας του Τζάκομο Πουτσίνι «Μαντάμ Μπατερφλάι» από τη νεοσύστατη Λυρική Σκηνή. Την παράσταση θα τιμούσε ο γιος του συνθέτη, γεγονός που είχε κινητοποιήσει την κοσμική Αθήνα. Ο πρεσβευτής της Ιταλίας Εμμανουέλε Γκράτσι είχε καλέσει τον Μεταξά σε γεύμα μετά την παράσταση. Ο δικτάτορας αρνήθηκε («είναι δυσάρεστο για τον καθένα μας να δεχθεί το φιλί του Ιούδα» σημείωνε στο ημερολόγιό του») και έδωσε την εντολή σε μόνο δύο υπουργούς να παρακολουθήσουν την παράσταση.28η Οκτωβρίου 1940: Μια ημέρα μνήμης και εθνικής υπερηφάνειας
Αναχώρηση για το μέτωπο το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου
Το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου το Ιταλικό Πρακτορείο Ειδήσεων «Στέφανι» εξαπολύει επίθεση εναντίον της Ελλάδας, στην οποία απαντά το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων. Η ελληνική ηγεσία πιστεύει ότι η ιταλική επίθεση είναι ζήτημα ωρών. Ο αρχηγός του ΓΕΣ Αλέξανδρος Παπάγος επικοινωνεί με τα ελληνοαλβανικά σύνορα, ενώ ενημερώνεται και ο Μεταξάς.
Τα άσχημα μαντάτα δεν θα αργήσουν. Στις 3 τα ξημερώματα της Δευτέρας 28ης Οκτωβρίου, ο πρεσβευτής της Ιταλίας στην Αθήνα, Γκράτσι θα συναντηθεί τελικά με τον Μεταξά, αλλά για να του επιδώσει στο σπίτι του στην Κηφισιά τελεσίγραφο, με το οποίο ο Μουσολίνι απαιτούσε από την Ελλάδα να μην εμποδίσει τον στρατό του να καταλάβει ορισμένες στρατηγικές θέσεις στη χώρα μας. Η κυβέρνηση των Αθηνών είχε διορία τρεις ώρες για να δώσει την απάντησή της. Ωστόσο, αυτή ήταν αυτονόητη για τον δικτάτορα: «Donc, Monsieur c’est la guerre» («Λοιπόν, Κύριέ μου έχουμε πόλεμο!»). Με αυτές τις φράσεις στα Γαλλικά ειπώθηκε το ΟΧΙ από τον Μεταξά, που απηχούσε τις διαθέσεις του ελληνικού λαού. Αμέσως μετά, ο Μεταξάς ενημέρωσε τον Άγγλο πρέσβη Πάλερετ και ζήτησε τη βοήθεια του Ηνωμένου Βασιλείου.
28η Οκτωβρίου 1940. Χρόνια Πολλά Ελλάδα μας.!
Οι Ιταλοί δεν περίμεναν την εκπνοή του τελεσιγράφου. Ο αρχιστράτηγος Βισκόντι Πράσκα έδωσε την εντολή για προσβολή των ελληνικών θέσεων από τις 5 το πρωί. Την ώρα αυτή σημειώθηκε και η πρώτη ελληνική απώλεια. Ο 27χρονος πεζικάριος Βασίλειος Τσιαβαλιάρης από τα Τρίκαλα, που υπηρετούσε σε φυλάκιο της ελληνοαλβανικής μεθορίου, σκοτώθηκε από θραύσμα ιταλικού όλμου. Η ιταλική επίθεση εκδηλώθηκε με εισβολή ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων στους τομείς της Πίνδου και της Ηπείρου (από το Γράμμο μέχρι το Ιόνιο) και με τοπικές συμπλοκές στην περιοχή της ΒΔ Μακεδονίας. Ο Ιταλός αρχιστράτηγος Βισκόντι Πράσκα είχε στη διάθεσή του 135.000 άνδρες και ο Έλληνας ομόλογός του Αλέξανδρος Παπάγος μόλις 35.000.
Στις 9:30 το πρωί πραγματοποιούνται και οι πρώτοι αεροπορικοί βομβαρδισμοί στον Πειραιά και το Τατόι δίχως συνέπειες, ενώ στην Πάτρα θα υπάρξουν νεκροί. Βομβαρδίστηκαν, ακόμη, η Διώρυγα της Κορίνθου και η ναυτική βάση της Πρέβεζας. Το απόγευμα της 28ης Οκτωβρίου ο Μουσολίνι γεμάτος καμάρι ανακοίνωνε στο Χίτλερ, με τον οποίον συναντήθηκε στη Φλωρεντία, την επίθεση κατά της Ελλάδας.
Ελληνοαλβανικά σύνορα
Το Όχι γίνεται δεκτό με πρωτοφανή ενθουσιασμό απ’ όλο τον ελληνικό λαό, που ξυπνά στις 6 το πρωί από τους συριγμούς των σειρήνων και ξεχύνεται στους δρόμους, κρατώντας τη γαλανόλευκη. Οι στρατεύσιμοι ετοιμάζονταν για το μέτωπο «με το χαμόγελο στα χείλη» και το ραδιόφωνο μετέδιδε διαρκώς το περίφημο πρώτο ανακοινωθέν του Γενικού Στρατηγείου: «Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλουν από της 5:30 πρωινής σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».28η Οκτωβρίου 1940: Μια ημέρα μνήμης και εθνικής υπερηφάνειας
Η απόφαση της Ελλάδας να αντισταθεί προκαλεί αυθημερόν εκδηλώσεις θαυμασμού, κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία και τις χώρες της Κοινοπολιτείας. Σταδιακά αρχίζουν να καταφθάνουν δεκάδες μηνύματα συμπαράστασης, με πρώτο αυτό του βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιου ΣΤ’, που τονίζει: «Η υπόθεσίς σας είναι και ιδική μας υπόθεσις». Στο ίδιο μήκος κύματος και το τηλεγράφημα του Τσόρτσιλ: «Θα σας παράσχομεν όλην την δυνατήν βοήθειαν μαχόμενοι εναντίον του κοινού εχθρού και θα μοιρασθώμεν την κοινήν νίκην».
Οι ΗΠΑ, που ήταν εκτός πολέμου, εξέφρασαν απλώς τη λύπη τους δια του Προέδρου Ρούζβελτ, ενώ η Σοβιετική Ένωση παρέμεινε «άφωνη», αφού δεσμευόταν από το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ. Σε αντίθεση, ο Τουρκικός Τύπος δεν φείσθηκε διθυραμβικών επαίνων για το «ΟΧΙ». Η «Ικδάμ» έγραφε στις 29 Οκτωβρίου «Ζήτω η Ελλάς! Είμαστε υπερήφανοι, που έχουμε σύμμαχο ένα τέτοιο έθνος», ενώ η «Βακίτ» ανέφερε την Ελλάδα ως «αλησμόνητο για όλο τον κόσμο παράδειγμα γενναιότητας».
Καλημέρα Ελλάδα.! Χρόνια Πολλά Έλληνες.!!!
Η επέτειος του «Όχι» γιορτάστηκε για πρώτη φορά στα χρόνια της Κατοχής. Στο κεντρικό κτριο και στον προαύλιο χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποιήθηκε ο πρώτος εορτασμός στις 28 Οκτωβρίου 1941. Στη δεύτερη επέτειο (28/10/1942), ο εορτασμός έγινε στην Πλατεία Συντάγματος με πρωτοβουλία των οργανώσεων ΕΠΟΝ και ΠΕΑΝ. Εκδηλώσεις και διαδηλώσεις εκείνη την ημέρα έγιναν και σε άλλες πόλεις. Στον Πειραιά πραγματοποιήθηκαν συγκεντρώσεις, ανέβαινε κάποιος σε μια καρέκλα, έβγαζε ένα σύντομο λόγο, και κατόπιν διαλύονταν, για να αποφύγουν επέμβαση των καραμπινιέρων. Επίσημα η επέτειος γιορτάστηκε για πρώτη φορά στις 28 Οκτωβρίου 1944 με παρέλαση ενώπιον του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.
Η Εκκλησία της Ελλάδος αποφάσισε, το 1952, η γιορτή της Αγίας Σκέπης από την 1η Οκτωβρίου να μεταφερθεί στις 28 Οκτωβρίου, με το αιτιολογικό ότι η Παναγία βοήθησε τον Ελληνικό Στρατό στον πόλεμο της Αλβανίας.
Κάθε χρόνο αυτή τη μέρα γίνεται στη Θεσσαλονίκη, η επίσημη εορτή με κάθε λαμπρότητα, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας και άλλων επισήμων, με μεγάλη στρατιωτική παρέλαση, η οποία συμπίπτει με τον εορτασμό της απελευθέρωσης της πόλης κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο και τη μνήμη του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου στις 26 Οκτωβρίου. Στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις γίνονται μαθητικές παρελάσεις, με την ελληνική σημαία να δεσπόζει σε δημόσια και ιδιωτικά κτήρια.
Η απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς και ο ιστορικός λόγος του Γεωργίου Παπανδρέου
Η απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς και ο ιστορικός λόγος του Γεωργίου ΠαπανδρέουΕίναι Πέμπτη. Το ημερολόγιο γράφει 12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα είναι και πάλι ελεύθερη. Μετά από 1.264 μέρες Κατοχής, οι Γερμανοί κατακτητές κατεβάζουν τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη, καταθέτουν στεφάνι στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη και αποσύρουν τις δυνάμεις τους από την ελληνική πρωτεύουσα.
Χιλιάδες πολίτες με ελληνικές σημαίες βγαίνουν στους δρόμους. Ο λαός της Αθήνας γιορτάζει το τέλος μίας πρωτόγνωρα σκληρής δοκιμασίας που κράτησε πάνω από τρία χρόνια.
Το ραδιόφωνο μεταδίδει τον εθνικό ύμνο και κατόπιν τα χαρμόσυνα νέα. Το μήνυμα απευθύνεται στον ελληνικό λαό, αλλά και ολόκληρο τον κόσμο, με το μήνυμα να μεταδίδεται και στην αγγλική γλώσσα.
Η Αθήνα έχει κηρυχθεί ανοχύρωτη πόλη.
Μερικές ημέρες αργότερα, το πρωί της Τετάρτης 18 Οκτωβρίου 1944, η ελληνική κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου φτάνει πανηγυρικά στην Αθήνα. Επρόκειτο για κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με τη συμμετοχή υπουργών και από το ΕΑΜ.
Το σύνολο σχεδόν του λαού των Αθηνών υποδέχεται με επευφημίες και ενθουσιασμό τα μέλη της κυβέρνησης και τον πρωθυπουργό.
Ο Παπανδρέου συνοδευόμενος από μέλη της κυβέρνησης κατευθύνεται στην Ακρόπολη, όπου υψώνει την ελληνική σημαία στον Ιερό Βράχο. Ακολουθεί δοξολογία στη Μητρόπολη χοροστατούντος του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού.
Η συνέχεια έχει χαραχτεί στην Ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Ο Γεώργιος Παπανδρέου εκφωνεί στην Πλατεία Συντάγματος τον ιστορικό «Λόγο της Απελευθέρωσης». Η κεντρική πλατεία της Αθήνας είναι ασφυκτικά γεμάτη από κόσμο.
«Ἀσπαζόμεθα τὴν ἱερὰν γῆν τῆς Ἐλευθέρας Πατρίδος». Με αυτές τις λέξεις ο Γέρος της Δημοκρατίας ξεκινά την ομιλία του. Στη συνέχεια, θα αναφερθεί στις ημέρες που οι «Βάρβαροι» βεβήλωσαν τα ελληνικά χώματα, καθώς και στον αγώνα του λαού για ελευθερία μέχρι η «κυανόλευκος», όπως λέει, να κυματίσει ξανά «εἰς τὴν Ἀκρόπολιν».
Ο πρωθυπουργός στην ομιλία του θα επισημάνει την αναγκαιότητα διατήρησης της Εθνικής Ενότητας. Υπόσχεται την τιμωρία των προδοτών και των εκμεταλλευτών της δυστυχίας του λαού. Ακούγοντας τα συνθήματα του πλήθους, ο Γεώργιος Παπανδρέου θα πει και το περίφημο «Πιστεύομεν εἰς τὴν Λαοκρατίαν», υποσχόμενος ότι «νέος κόσμος θα ὑψωθῇ από τα ερείπια».28η Οκτωβρίου 1940: Μια ημέρα μνήμης και εθνικής υπερηφάνειας
