Η ιστορία της βασιλόπιτας: η τύχη, η ευλογία, η παράδοση και το νόμισμα της νέας χρονιάς

 

Η ιστορία της βασιλόπιτας: η τύχη, η ευλογία, η παράδοση και το νόμισμα της νέας χρονιάς

Η ιστορία της βασιλόπιτας: η τύχη, η ευλογία, η παράδοση και το νόμισμα της νέας χρονιάς

 

Η βασιλόπιτα και το έθιμο

Τα μεσάνυχτα, για την αλλαγή του χρόνου, σβήνουν τα φώτα και μετά από ένα λεπτό ανάβουν ξανά και όλοι όσοι βρίσκονται μαζί εύχονται δίνουν ευχές για υγεία, μακροημέρευση, τύχη και ευτυχία για τη νέα χρονιά. Η Βασιλόπιτα, κατά το ελληνικό έθιμο, μπαίνει στο τραπέζι και κόβεται στο σπίτι αμέσως μόλις μπει ο νέος χρόνος.

Ο νοικοκύρης του σπιτιού, αφού τη σταυρώσει με το μαχαίρι τρεις φορές, αρχίζει να την κόβει σε τριγωνικά κομμάτια, προσφέροντας από ένα σε κάθε παριστάμενο μέλος της οικογένειας ή φίλων και συγγενών, με πρώτο κομμάτι του σπιτιού (ή του Χριστού της Παναγίας και του Άι Βασίλη), του σπιτονοικοκύρη, της σπιτονοικοκυράς και των άλλων παρισταμένων, κατά τάξη συγγένειας και ηλικία, με τελευταίο το κομμάτι του φτωχού ή πάλι του σπιτιού. Στην Ελλάδα κανένας δεν ξεχνάει όσους λείπουν για δουλειά, ταξίδι αναψυχής, όσοι βρίσκονται εκτός σπιτιού γιατί είναι ασθενείς και άλλα πρόσωπα της οικογένειας που για διάφορους λόγους δεν παρίστανται.

Ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να κοπεί κομμάτι “για την εταιρεία”, “για το μαγαζί”, για τον χώρο που κόβεται η βασιλόπιτα, αν δεν είναι αποκλειστικά για μία οικογένεια.

READ  Εικόνες-ευχές-παροιμίες και μαντινάδες για την Πρωτοχρονιά.!

Το κόψιμο της Βασιλόπιτας γίνεται και τις άλλες μέρες του “Δωδεκαήμερου” των εορτών. Υπουργεία, γραφεία, σωματεία, επαγγελματικές ενώσεις, οργανώσεις και σύλλογοι μπορεί να κόβουν βασιλόπιτες μέχρι και το μήνα Φεβρουάριο. Η συνήθεια αυτή είναι νεώτερη και κατάγεται από στις παλαιότερες συντεχνίες, τα μέλη των οποίων έκοβαν την πρωτοχρονιάτικη πίτα και τη μοιράζονταν για το καλό το δικό τους και του κοινού τους επαγγέλματος.

Σε πολλά νησιά με το ξημέρωμα της 1ης του νέου έτους αναλαμβάνει ο σπιτονοικοκύρης να ρίξει αγιασμό στο σπίτι, κρατώντας είτε κομμάτι της Βασιλόπιτας είτε του αντίστοιχου των Χριστουγέννων Χριστόψωμου και ένα κερί, μπαινοβγαίνοντας στη πόρτα τρεις φορές λέγοντας “έξω τα κακά, μέσα τα καλά”.

 

Η ιστορία της βασιλόπιτας

Το έθιμο της βασιλόπιτας είναι πολύ παλαιό, προέρχεται από την αρχαία εορτή των “Κρονίων” (των ρωμαϊκών «Σατουρναλίων») που παρέλαβαν οι Φράγκοι, από τους οποίους και προήλθε η συνήθεια της τοποθέτησης νομίσματος μέσα στη πίτα και της ανακήρυξης ως “Βασιλιά της βραδιάς” αυτού που το έβρισκε. Κατά άλλο έθιμο, αντί νομίσματος, έβαζαν φασόλι και αυτόν που το έβρισκε τον αποκαλούσαν “φασουλοβασιλιά”.

READ  Aφράτη βασιλόπιτα με κρόκο Κοζάνης και γλυκό κρασί

*Το κόψιμο στις βασιλόπιτας είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που επιβιώνουν. Σύμφωνα με τον καθηγητή Δημήτρη Λουκάτο αποτελεί εξέλιξη του γνωστού και λαϊκού εθίμου στις πρωτοχρονιάτικης πίτας. Στην αρχαιότητα υπήρχε το έθιμο του εορταστικού άρτου, τον οποίο σε μεγάλες αγροτικές γιορτές οι αρχαίοι Έλληνες πρόσφεραν στις θεούς, στα Θαλύσια και τα Θεσμοφόρια.

*Χαρακτηριστικό στοιχείο στις βασιλόπιτας είναι ότι ο άνθρωπος δοκιμάζει την τύχη του με το κέρμα της, προσπαθώντας να μαντέψει πώς θα του έρθουν τα πράγματα στη νέα χρονιά. Σε όποιον πέσει το φλουρί, στις θα είναι ο τυχερός και ευνοούμενος του νέου έτους! Η ορθόδοξη παράδοση συνέδεσε το έθιμο με τη Βασιλόπιτα.

 

Ορθόδοξη θρησκευτική παράδοση

Μπορεί το φράγκικο έθιμο να επικράτησε στην Ευρώπη, αλλά υπάρχει και η θρησκευτική παράδοση που συνδέει τη βασιλόπιτα με την προσωπικότητα του Μεγάλου Βασιλείου. Σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση κάποτε στη Καισαρεία της Καππαδοκίας, στη Μικρά Ασία, όταν επίσκοπος ήταν ο Μέγας Βασίλειος πήγε να καταλάβει την Καισαρεία ο Έπαρχος της Καππαδοκίας με πρόθεση να τη λεηλατήσει.

READ  Άγιος Βασίλειος ο Μέγας: Η ζωή και το έργο του

Τότε, ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε από τους πλούσιους της πόλης του να μαζέψουν όσα χρυσαφικά μπορούσαν, προκειμένου να τα παραδώσει ως “λύτρα” στον επερχόμενο κατακτητή. Κατά την παράδοση όμως, είτε επειδή μετάνιωσε ο έπαρχος, είτε (κατ΄ άλλους) εκ θαύματος ο Άγιος Μερκούριος με πλήθος Αγγέλων απομάκρυνε τον στρατό του, ο Έπαρχος απάλλαξε την πόλη από επικείμενη καταστροφή. Τα τιμαλφή όμως, που συγκεντρώθηκαν ήταν παρά πολλά.

Ο Μέγας Βασίλειος για να τα επιστρέψει στους δικαιούχους, μη γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν πλακούντια (μικρές πίτες) και μέσα σ’ αυτούς τοποθετήθηκε από ένα πολύτιμο αντικείμενο. Έγινε η διανομή και, σαν από θαύμα, έτυχε στον καθένα ό,τι είχε δώσει.

 

Νεότερες παραλλαγές

Αυτή η παράδοση έχει και τις παραλλαγές από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία, οι οποίες παρουσιάζουν τον Άγιο Βασίλειο να κερδίζει τον εισπράκτορα των φόρων σε χαρτοπαίγνιο και στη συνέχεια να γίνεται η διανομή με μικρά ψωμιά ή με μια μεγάλη πίτα.

 

πηγή

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *